Γιατί… «Μια Ζωή Εν Τάφω»;

Γράφει ο Δημήτρης Φεργάδης

Ανάσταση, Ελπίδα, Φως… Πάσχα… Ελλήνων Πάσχα…
Μέρες που είναι… μέρες ιδιαίτερες, επαναλαμβανόμενα ξεχωριστές, γιορτινές, μέρες φορτισμένης περισυλλογής και χαρμολύπης. Μέρες, που θα ήταν κάτι παραπάνω από υπαρξιακά φοβικό, υποκριτικό και παράλειψη μεγίστη, αν δεν αναφερόμαστε (με το δέον… δέος) στην ανά τους αιώνες ανθρώπινη αγωνία και συνακόλουθα ανάγκη αναζήτησης της ελπίδας για καλύτερη ζωή, την σωτηρία της και την υπαρξιακή της δικαίωση. Όσο το μπορούμε… Μέσα από Πάσχοντες Θεούς, σε παλιούς και νεώτερους χρόνους… και κοινωνίες… παλιές και πολλές.
«Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος εστίν».
Σύμφωνα, λοιπόν, με σχεδόν όλες τις θρησκειολογικές Μελέτες ο Πάσχων Θεός ενυπάρχει με φόβο, σεβασμό και ελπίδα, σαν κεντρικό υπερβατικό «πρόσωπο» στις περισσότερες αρχέγονες κοινωνίες. [Παναγή Λεκατσά. Το Θείον Δράμα – Κείμενα, 1976]

Είναι ο αναγκαίος, χρήσιμος Θεός (προηγούμενα, συνήθως, τοπικός ήρωας, σωτήρας, βασιλιάς) που έρχεται (σχεδόν πάντα γεννημένος σε σπήλαιο) παθαίνει (πάσχων) πεθαίνει («κατάβαση») και ανασταίνεται (αρπαγησάμενος εν νεφέλαις) δίνοντας, έτσι, με τον θυσιαστικό του θάνατο την αναγκαία ελπίδα για καλύτερη ζωή των βροτών. («προσκυνούμε σου τα πάθη [Θεέ]• δείξον ημίν και την ένδοξόν σου ανάσταση»!)
Ακριβώς, όπως συμβαίνει και με τον κύκλο της ζωής και της φύσης. Ό,που η «ανάβαση – ανάσταση», φυτών – λουλουδιών, αυτονόητα συμβαίνει πάντα την φυσικά ορθή εποχή, την Άνοιξη. (Από το ρήμα: ανοίγνημι = ανοίγω, ανοίγω δρόμο, πανιά, φτερά, μυαλά, βελτιώνω). Που, φυσικά πάλι, έρχεται (η Άνοιξη, η Ανάσταση) τελεολογικά (αριστοτελικά αλλά και θρησκειολογικά) μετά τον Χειμώνα (τον θάνατο, την κατάβαση, τον τάφο. Ίνα πληρωθεί το χάος).
«Το δράμα τούτο βρίσκεται στην καρδιά των θρησκειών της Ανατολικής Μεσογείου (Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Μικρασία, Συρία, Αιγαίο) με τις λογίς μορφές του Πάσχοντος Θεού, τον Όσιρι, τον Ταμμούζ, τον Βήλο-Μαρντούκ, τον Βάαλ, τον Άδωνι, τον Χετταίο Τιλιπινού, τον κρητικό Δία, τον Διόνυσο και άλλους», όπως τον προελλήνιο Υάκινθο, απορροφηθέντα, με την έλευση του Δωδεκάθεου και της αθανασίας, από τον «Φάντη» Απόλλωνα. [Το θείον Δράμα – Παν. Λεκατσά – Κείμενα 1976 σελ. 11]
Στα νεώτερα χρόνια, ο Χριστιανισμός, με Πάσχοντα Θεό τον Χριστό, επιβεβαιώνει, με την επανάληψη του Θείου Δράματος, την διαχρονικά πανανθρώπινη ανάγκη για ελπίδα και λύτρωση από δεινά, μεταφυσικά και μη. Για λύτρωση από το καθ’ αυτό υπαρξιακό πρόβλημα, εξαφανίζοντας –«θανάτω θάνατον πατήσας»– και τα μαρτυρικά καθημερινά πάθη των ανθρώπων.
Και όλα αυτά να συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα και σωρευτικά σε κανονικούς (της φύσης) εποχικούς κύκλους. Σε τελετουργίες που εμπεριέχουν «παραστατικά – κινησιολογικά – μιμιτικά» (συνέχεια των πρωτογονικών κοινωνιών) το Θείον Δράμα και την αρχετυπική σωτηριολογική διαμεσολάβηση του Πάσχοντος Θεού (είπαμε, κάποτε και τοπικού ήρωα –σωτήρα, βασιλιά). Δείγμα σαφές, όλων αυτών, η παραδοσιακά και υποσυνείδητα διαμορφούμενη, κάθε φορά, κυκλικά, (μεταφυσική) αίσθηση μιας πνιγηρής πυκνότητας πένθιμων μυρωδιών και ήχων. Που κορυφώνεται (αναπαριστώμενη) και βαραίνει αφόρητα το Μεγαλοβδόμαδο. Με ύψιστη κορωνίδα, πάντα, τους θρήνους («γιε μου ποια μοίρα στο ‘γραφε και ποια μου το ‘χε γράψει…») και τους κοπετούς («σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα») του Επιτάφιου (για τον θνήσκοντα Θεό).
«Ω γλυκύ μου έαρ/γλυκύτατον μου τέκνον/που έδυ σου το κάλος».
Και, αίφνης, …η ακινησία αυτή του θανάτου, να ξεπερνιέται θριαμβικά και υπερβατικά από την θεϊκή «ανάβαση – ανάσταση» («Το κράξιμο [επίκληση] του Θεού να γυρίσει») οδηγούμενη σε μια οργιαστικά, δυναμικά και εκρηκτικού μίγματος ζώσα ανοιξιάτικη (ανοίγνημι…) κοινωνία. Ανθρώπων, φυτών και λουλουδιών.
«Ο Χριστός Ανέστη! Ο Χριστός Ανέστη!»
Όπως, ακριβώς, δηλαδή, συνέβαινε και «τότε» με την ανάσταση του Χαναναίου Βάαλ. «Ζωντανός ο παράξιος Βάαλ, /ζει ο ρήγας, ο αφέντης της Γης» [Το θείον Δράμα – Παν. Λεκατσά – Κείμενα 1976 σελ. 39]
Πάσχα (πέρασμα, ξε-πέρασμα δυσκολιών). Πάσχα Ελλήνων, Πάσχα. Ανάσταση. Η λεηλασία της ζωής (τα καθημερινά μαρτυρικά πάθη) ελεηλατήθη δια της «Αναστάσεως» (της απο-θέωσης του μεταφυσικού …ορθολογισμού!!!). Ιδού το μέγα μήνυμα …και με πραγματισμό, ο σαφής, σαφέστατος, συμβολισμός. Εγείρομαι… (καιρός, πια). Τα πάντα συνηγορούν προς αυτό… γιατί διαφορετικά… Αιώνες τώρα…. Με την «Ζωή Εν Τάφω».
Τα φυτά, τα λουλούδια, τα χρώματα, τα αρώματα. Όλα και όλοι δοκιμάζουν όρια… και επαναστατούν. Μαζί και οι μικροί καθημερινοί Πάσχοντες Χριστοί της γειτονιάς (;) Ίσως… Γιατί το νέο (Ανάσταση, Ελπίδα) δεν έρχεται ποτέ από μόνο του. Βάζεις κι εσύ το χεράκι σου… κοντά – σιμά… ‘που το μπορείς. Με κινδύνους. Του εγώ, του Εμείς…
Γιατί, λοιπόν, μια «Ζωή Εν Τάφω»;
Καλό Πάσχα
Καλή Ανάσταση